صورت سود و زیان

صورت سود و زیان (Income Statement)  میزان درآمدها، هزینه‌ها و سود و زیان انتهای دوره را که حاصل فعالیت‌های عملیاتی و غیرعملیاتی هستند را گزارش می‌کند.
 صورت سود وزیان نشان دهنده سود یک شرکت در پایان سال مالی است و شرکت‌ها وظیفه دارند در پایان سال مالی، صورت سود وزیان خود را نشر دهند و با گزارش سود و زیان، میزان سودآوری خود را به سهامداران اطلاع دهند.
در صورت سود و زیان، مواردی مانند میزان فروش شرکت‌ها، میزان هزینه‌های آن‌ها و سایر اطلاعات با اهمیت که ارتباط دارد با عملکرد شرکت، قابل‌مشاهده است.
گزارش و تهیه صورت سود و زیان به دو روش تهیه می‌شود:

سود و زیان یک مرحله ای
در صورت سود و زیان یک مرحله ای ابتدا تمام درآمدها و هزینه‌ها در زیر آن‌ها قرار میگیرد و در آخر از تفاضل آن‌ها، سود و زیان پیش از کسر مالیات به نمایش داده می‌شود.
 
در آمد عملیاتی: درآمد های ایجاد شده از منابع مربوط به عملیات تجاری روزانه شرکت، درآمد عملیاتی یا Operating Revenue گفته می‌شود.
هزینه‌های عملیاتی: هزینه های عملیاتی یا  Operating Expense   هزینه‌هایی هستند که حین عملیات تجاری یک کسب و کار پیش می‌آیند می نامند.
هزینه‌های عملیاتی شامل این موارد می‌شود: اجاره‌ بها، تجهیزات، هزینه موجودی کالا، بازاریابی، پرداخت حقوق، بیمه، هزینه‌های دوره‌ای، و بودجه اختصاص یافته برای تحقیق و توسعه.

سود و زیان دو مرحله ای
در صورت سود و زیان دو مرحله ای، ابتدا در مرحله اول درآمدهای عملیاتی و سپس هزینه‌های عملیاتی در زیر آن‌ها قرار خواهد گرفت و سپس از تفاضل این دو سود و زیان، ناویژه به دست می‌آید و در مرحله بعد درآمدهای غیرعملیاتی و هزینه‌های غیرعملیاتی آورده می‌شود که با نتیجه تفاضل این مرحله و مرحله قبل به سود و زیان قبل از کسر مالیات می‌رسیم.
 حالا که با نقش هزینه های عملیاتی در صورت سود و زیان آشنا شده اید، نوبت به دانستن فرمول محاسبه سود و زیان در حسابداری می رسد که البته امروزه با وجود نرم افزار های حسابداری تهیه صورت سود و زیان، آسان شده است و میتوان به کمک نرم افزار‌های حسابداری، گزارش صورت و سود و زیان را به شکل کاملا خودکار تهیه و چاپ کرد.
در محاسبه سود و زیان حسابداری، ابتدا درآمدها محاسبه می‌شود و سپس هزینه‌ها از آن کسر می شود:
{هزینه‌های دوره حسابداری – درآمد دوره حسابداری = سود دوره حسابداری}
در صورتی که افزایش درآمد به هزینه شرکت سود داشته باشد:
{درآمدهای دوره حسابداری – هزینه دوره حسابداری = زیان دوره حسابداری}
با در نظر گرفتن این فرمول می‌توان به پاسخ و پرسش با کسر هزینه ها از درامد، که چه چیزی به دست می آید رسید و در صورت افزایش هزینه به درآمد شرکت، می توان متوجه زیان شد که بعد از آشنایی با نوع محاسبه سود و زیان، به مبحث انواع سود حسابداری می‌پردازیم.
صورت سود و زیان 3 نوع سود است:
سود ناخالص
سود ناخالص از کسر میزان فروش کالا از هزینه تمام‌شده کالا به دست می‌آید و معادله آن به شکل زیر است:
{سود ناخالص = هزینه تمام‌شده کالا – میزان فروش کالا}
سود قبل از کسر مالیات
سود قبل از کسر مالیات یا همان سود عملیاتی از کسر سود ناخالص و از  هزینه های اداری عمومی فروش و هزینه‌های استهلاک ساختمان و اثاثیه به دست می‌آید و معادله آن به‌صورت زیر می باشد.
{سود عملیات= هزینه استهلاک – هزینه‌های هزینه های اداری عمومی فروش – سود ناخالص}
سود خالص هم از کسر مالیات از درآمدهای غیرعملیاتی (مواردی همچون سود بانکی) بعلاوه هزینه‌های غیرعملیاتی کسر از سود عملیاتی به دست می‌آید.
{سود خالص = مالیات – درآمدهای غیرعملیاتی + هزینه‌های غیرعملیاتی – سود عملیاتی}

سود ناویژه
مهم‌ترین بخش صورت سود و زیان قسمت پایانی آن یعنی سود یا زیان ویژه است که نتیجه فعالیت یک شرکت را نشان می‌دهد و با مطالعه آن می‌توان فهمید که نتایج فعالیت کسب و کار سودآور بوده یا خیر. 
و در ادامه با  اقلام و اجزای صورت سود و زیان آشنا می‌شویم:
درآمد یا میزان فروش در جدول صورت سود و زیان بیانگر سود شرکت از فروش محصول یا خدمات است که در قسمت بالای صورت نوشته می‌شود که این مقدار ناخالص بوده و هزینه های مرتبط با تولید کالای فروخته شده یا ارائه خدمات در آن لحاظ نمی‌شود و برخی از شرکت‌ها نیز دارای درآمد چندگانه هستند که مجموع این درآمدها به کل درآمد اضافه می شود.
درآمد حاصل از فعالیت اصلی موسسه در صورت سود زیان نوشته می‌شود و برای اینکه درکه بهتری از موضوع درآمد اصلی و فرعی داشته باشیم، با مثالی ادامه می‌دهیم؛ صاحب یک پمپ‌بنزین را فرض کنید، درآمد اصلی حاصل از فروش بنزین به دست می‌آید همچنین در کنار جایگاه بنزین یک مغازه نیز وجود دارد که درآمد حاصل از آن به‌عنوان درآمد فرعی ثبت می‌شود.

برای مثال صاحب یک سوپرمارکت در کنار کسب و کار اصلی خود مغازه میوه فروشی راه انداخته است که در آمد فرعی خود را از این راه کسب میکند.  

هزینه استهلاک در صورت سود و زیان: استهلاک بیانگر هزینه‌های غیر نقدی می باشدکه توسط حسابداران ایجاد گردیده ‌است و دلیل استفاده از این نوع  هرینه‌ که عملا به صورت نقدی پرداخت نمی‌شود بحث مالیات می باشد و با کسر این هزینه از سود خالص می‌توان مالیات پرداختی شرکت را کاهش داد که این هزینه توسط روش‌های استاندارد ارائه شده و بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم و غیر مستقیم محاسبه می‌گردد و دارایی‌های بلند مدت یک شرکت همچون تجهیزات، ساختمان‌ها، وسایل نقلیه و … ممکن است در طول زمان دچار کاهش ارزش شده و هزینه استهلاک به آن تعلق گیرد.

هزینه‌های توزیع و فروش در صورت سود و زیان: هزینه‌های توزیع و فروش شامل هزینه‌های محتمل شده برای ارائه کالا از محل موسسه به مشتریان است مانند:  هزینه بازاریابی و انتقال محصول که اکثر کسب و کارها هزینه‌هایی مربوط به فروش کالاها یا ارائه خدمات دارند و این هزینه‌ها اساساً شامل بازاریابی، تبلیغات و تکثیر مصرف است که با یکدیگر گروه بندی می شوند زیرا تمامی آن‌ها هزینه های مشابه صرف شده جهت افزایش فروش است.
هزینه‌های اداری: هزینه‌های اداری به‌طور کلی از هزینه‌هایی است که به‌طور مستقیم در تولید و عرضه کالا و خدمات ارائه‌شده توسط موسسه نیست.
 مانند هزینه‌های مربوط به مدیریت و پشتیبانی و هزینه های عمومی و اداری شامل هزینه‌های بخش فروش، خدمات عمومی و بخش اداری است و این بخش از هزینه ها دربرگیرنده تمام هزینه‌های غیرمستقیم دیگر مرتبط با اداره کسب و کار است و مهمترین ترین بخش‌های آن شامل حقوق و دستمزد کارکنان غیر تولیدی، هزینه‌های جاری اعم از بیمه و هزینه‌های ماموریت و… است و هزینه استهلاک نیز گاهی در این بخش لحاظ می‌شود اما تصمیمات شرکت متفاوت است.

نمونه‌هایی از هزینه‌های اداری در صورتحساب سود و زیان در حسابداری:
_ هزینه حقوق و دستمزد مدیریت اجرایی
_ هزینه‌های حقوقی و حرفه‌ای
_ استهلاک ساختمان اداری
_ اجاره بهای دفاتر مورداستفاده برای مدیریت
_ هزینه بخش‌های مالی، بخش منابع انسانی و بخش مدیریت
سایر هزینه‌ها شامل هزینه‌هایی است که در دسته هزینه‌ها آورده نمی‌شود و کسب و کارها غالباً هزینه های دیگری دارند که اختصاص به صنعت آن‌ها دارد و هزینه های دیگر ممکن است شامل مواردی از قبیل توسعه فناوری، تحقیق و توسعه (R&D) و غرامت(مالی که بابت خسارت داده یا گرفته می‌شود) مبتنی بر سهام که بطور خلاصه با SBC نمایش داده می شود و هزینه های اختلال در ارزش، سود و زیان ناشی از فروش سرمایه گذاری‌ها و بسیاری از هزینه های دیگر باشد که مخصوص یک صنعت یا شرکت است و هزینه‌های مالی معمولاً از بهره وام‌های دریافتی و بهره اوراق قرضه تشکیل می‌شوند.
هزینه مالیات بردرآمد شناسایی‌شده در طول دوره به‌طور کلی از سه بخش زیر تشکیل شده است:
1)    مالیات برآوردی دوره فعلی
2)    مالیات دوره قبل
3)    هزینه مالیات به تخیر افتاده

اقلام با اهمیت صورت سود و زیان دارای درآمدها و هزینه است و صورت سود و زیان اندازه‌گیری عملکرد یک نهاد در طول دوره حسابداری را فراهم می‌نماید و عملکرد یک نهاد را در صورت سود و زیان می‌توان در شرایطی ارزیابی نمود به عبارت دیگر کاربرد و دلیل طبقه بندی در صورت سود و زیان در موارد زیر میباشد:
•    تغییر در درآمد فروش و دوره و در مقایسه با رشد صنعت
•    تغییر در حاشیه سود ناخالص، عامل حاشیه سود خالص و ناخالص در طول دوره
•    افزایش یا کاهش در سود خالص، سود عملیاتی و سود ناخالص در دوره
•    مقایسه سودآوری واحد تجاری با دیگر سازمان‌های فعال در صنایع و یا بخش مشابه

موجودی کالا در صورت سود و زیان: موجودی کالا در صورت سود و زیان قسمت عمده و قابل‌توجه دارایی‌های موسسه را تشکیل می‌دهد و موجودی کالا هم در ترازنامه به‌عنوان دارایی و هم در سود و زیان به‌عنوان بهای تمام‌شده کالای فروش رفته محاسبه می‌گردد و به همین دلیل موجودی کالا در صورت سود و زیان از اهمیت بالایی برخوردار است.
صورت سود و زیان جامع: صورت سودوزیان جامع یکی از صورت‌های مالی قابل توجه است که تمامی درآمدها و هزینه‌های شناسایی‌شده را به تفکیک اجزای تشکیل دهنده آن‌ها نمایش می‌دهد که این درآمد و هزینه‌ها قابل انتساب به صاحبان سرمایه هستند و هدف آن ارائه کلیه درآمدها و هزینه‌های شناسایی‌شده در یک دوره مالی است و تمرکز اصلی آن بر هزینه های عملیاتی در صورت سود و زیان است.
در اینجا صورت سود و زیان دربرگیرنده کلیه درآمدها و هزینه‌های شناسایی‌شده طی دوره ازجمله درآمدها و هزینه‌های تحقیق نکرده میباشد و اما اگر اجزای صورت سود و زیان جامع محدود به سود یا زیان خالص دوره و تعدیلات سنواتی باشد، ارائـه صورت حساب سود و زیان جامع ضرورتی ندارد و در این موارد باید یادداشتی زیر صورت سود و زیان دوره، مبنی بر عدم لزوم ارائـه صورت سود و زیان جامع نوشته شود شود.

از آنجا که‌ تهیه سود و زیان جامع‌ دربرگیرنده‌ کلیه‌ درآمدها و هزینه‌های‌ شناسایی‌ شده‌، اعم از تحقق‌ یافته‌ و تحقق‌ نیافته‌ است‌ و سود یا زیان‌ خالص‌ دوره‌ حسابداری‌ به عنوان‌ اولین‌ قلم‌ در صورت‌ سود و زیان‌ جامع‌ انعکاس‌ می‌یابد و این‌ به این معناست که‌ صورت‌ سود و زیان در دوره‌ حسابداری ، یکی‌ از اقلام‌ صورت‌ سود و زیان‌ جامع‌ را به‌ تفصیل‌ نشان‌ می‌دهد و سایر درآمدها و هزینه‌های‌ شناسایی‌ شده‌ و به‌طور جداگانه‌ در صورت سود و زیان‌ جامع‌ انعکاس‌ می‌یابد و سایر درآمدها و هزینه‌های‌ شناسایی‌ شده‌ شامل‌ موارد زیر است‌:

درآمدها و هزینه‌های‌ تحقق‌ نیافته‌ شامل تغییرات‌ ارزش‌ دارایی‌ها و بدهی‌هایی‌ که‌ اساساً به منظور قادر ساختن‌ واحد تجاری‌ به‌ انجام‌ عملیات‌ به شیوه مستمر نگهداری‌ می‌شـود و ‌استانداردهای‌ حسابداری‌ مربوط‌ مستقیماً به‌ حقـوق‌ صاحبـان‌ سرمایـه‌ منظـور می‌شود از قبیل‌ درآمدهـا و هزینه‌های‌ ناشی از تجـدیـد ارزیابی‌ دارایی‌های‌ ثابت‌ مشهود است.

درآمدها و هزینه‌هایی‌ که‌ طبق‌ استانداردهای‌ حسابداری‌ به‌ استناد قوانین‌ آمره‌ مستقیماً در حقوق‌ صاحبان‌ سرمایه‌ منظور می‌شود از قبیل‌ تفاوت‌های‌ حاصل از تسعیر دارایی‌ها و بدهی‌های‌ ارزی‌ موضوع‌ ماده‌ 136 قانون‌ محاسبات‌ عمومی است.

موارد درج شده در ردیفهای‌ بالا، سود یا زیان‌ جامع‌ سال‌ را تشکیل‌ می‌دهد و تعدیلات‌ سنواتی‌ (شامل ‌بر آثار انباشته‌ تغییر در رویه‌های‌ حسابداری‌ و اصلاح‌ اشتباه‌) تنها‌ مورد از سود یا زیان‌ جامع‌ سال‌ کسر یا به‌ آن‌ اضافه‌ می‌شود تا سود وزیان جامع‌، شناسایی‌ شده‌ در فاصله‌ تاریخ‌ صورت‌های‌ مالی‌ دوره‌ قبل‌ و پایان‌ دوره‌ مالی‌ جاری‌ تا به‌دست‌ آید. 
تفاوت ترازنامه و صورت سود و زیان: تفاوت ترازنامه و صورت سود و زیان در این است که ترازنامه تصویری لحظه‌ای از عملکرد کسب و کار ارائه می‌کند و به این معنی که وضعیت مالی یک بنگاه اقتصادی را در یک ‌لحظه مشخص می‌کند و فقط در همان تاریخ نشان می‌دهد که در ترازنامه ستونی با نام تاریخ وجود دارد که نشان‌دهنده تاریخ وقوع یک رویداد مشخص است. 

اما صورت سود زیان وضعیت مالی، بنگاه اقتصادی را در یک بازه زمانی یا دوره مالی نشان می‌دهد و در واقع صورت سود و زیان تمام وقایع منتهی به دوره مالی را گزارش می‌کند.